KONUK YAZAR
Dr. Elif Ece Adal
Sosyobilimsel konular, adı üstünde, hem bilimsel hem sosyal boyutları olan ve ahlaki ya da etik sorgulamalar içeren tartışmalı konulardır [1]. Üzerinde büyük tartışmaların halen sürdüğü nükleer santraller ve yıllardır çeşitli vesilelerle gündeme gelen genetiği değiştirilmiş organizmalar sosyobilimsel konulara örnek olarak verilebilir. Sosyobilimsel konuların sonuçları hepimizi etkilediği için, demokratik bir toplumda vatandaşların bu konularda sorumluluk alması ve kararlar vermesi gerekir [2].
Tüm dünyayı etkisi altına almış olan COVID-19 da sosyobilimsel bir konudur. Virüs bir kişiden başlayarak yayılmış ve pandemiye dönüşmüştür. Artık net bir şekilde görülmüştür ki her birimizin aldığı tedbirler hepimiz için anlam ifade etmektedir. Fakat sosyobilimsel konuların tartışmalı doğası gereği bir belirsizlik durumu da içerir ve bu pandemi sürecinde karar almayı ve alınan kararların uygulanmasını önemli ölçüde zorlaştıran da bu olmuştur. Belirsizlik koşulları, kişinin sonuçlardan emin olmadığı ve makul olasılık tahminleri bile yapamadığı durumlardır [3]. Bununla birlikte, belirsizlik birçok kararın temel unsurudur [4] ama belirsizlik durumlarını hafife alma ve bu belirsizliğin yansımalarının ne kadar karmaşık olabileceğini fark etmekte başarısız olma eğilimi yetişkinler arasında yaygındır [5]. Sosyobilimsel bir konu olan COVID-19 pandemisinde de yüksek bir belirsizlik durumu vardır ve karar vermek güçtür. Bununla birlikte özellikle pandeminin başlarında olduğu gibi zaman zaman adeta geçen her saat genel resmi değiştirdiğinden çok hızlı kararlar verilmesi ve insanların verilen kararlara hızlı bir şekilde uyması gerekir. COVID-19 pandemisi ile en çarpıcı yoldan milyonlarca insanın kendileri de dahil milyonlarca insanın hayatından sorumlu olduğunu daha iyi anlamaktayız.
Öyleyse bu kadar zorlayıcı koşullarda kişilerin bilinçli kararlar verebilmesini ne sağlar? Pandemi sürecinde hem siyasetçiler hem de vatandaşlar, insanların pandemiyle mücadelede en çok öne çıkan 3 temel kuralı (maske, mesafe ve temizlik) bile yeterince dikkate almadıklarından sık sık yakınmaktadırlar. Eksik olan ne ki, pandemiyle mücadelede bir türlü istediğimiz kadar başarılı olamıyoruz? Yanıtın merkezinde fen eğitimi var. Sosyobilimsel konularda bilinçli karar verebilme fen eğitiminin önemli bir konusudur ve Türk Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda yaşam becerisi olarak sunulur. Eğitimciler, günlük yaşamdaki problemlerde ve sosyobilimsel konularda karar vermeye ilişkin olarak öğrencilerin bilimsel okuryazarlıklarını geliştirmesi gerektiğini söyler [6]. Bilimsel okuryazarlık bizim programımız da dahil olmak üzere pek çok fen programının nihai amacıdır [7]. Bu yüzden, insanların pandemi ile mücadele kurallarına uymayışından her yakınılışta aklınıza fen eğitimi ve fen eğitiminin nihai amacı olan bilimsel okuryazarlık gelsin. Eğer bir başarısızlık varsa ilk ve en önemli adım buralarda atılmıştır, başarısız olunmuştur. Şimdi ise daha büyük kitleler için bugüne kadar ülkece fen eğitimine nasıl bir önem atfedilmiş, gerçekte nasıl bir önem verilmiş; fen eğitimiyle ilgili neler yapılmış, neler kâğıtta kalmış, kâğıtta olmayan neler gerçek olmuş diye geriye dönüp bir gözden geçirme zamanı gelmiştir. Daha çok insan fen eğitiminde “ne olması gerekiyor ve ne oluyor” diye sormadıkça ve tespit ettikleri sorunlara bilimsel çözüm arayışı içinde olmadıkça, yakınmaktan öteye geçemeyiz.
Dr. Elif Ece Adal
Kaynakça
[1] Sadler, T. D. 2004a. “Informal reasoning regarding socioscientific issues: A critical review of research”. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 513-536.Sutman, F.X. 1996. “Scientific literacy: A functional definition”, Journal of Research in Science Teaching, 33, 459-461.
[1] Sadler, T. D. 2004b. “Moral and ethical dimensions of socioscientific decision-making as integral components of scientific literacy”. Science Educator, 13(1), 39-48.
[1] Zeidler, D. L., Sadler, T. D. 2008. ”Social and ethical issues in science education: A prelude to action”, Science & Education, 17(8,9).
[1] Zeidler, D. L., Sadler, T. D., Simmons, M. L., Howes, E. V. 2005. “Beyond STS: A research-based framework for socioscientific issues education”, Science Education, 89, 357-377.
[2] DeBoer, G. E. 2011. “The globalization of science education”, Journal of Research in Science Teaching, 48(6), 567-591.
[2] Hofstein, A., Eilks, I., Bybee, R. 2011. “Societal issues and their importance for contemporary science education-A pedagogical justification and the state-of-the-art in Israel, Germany, and the USA”, International Journal of Science and Mathematics Education, 9(6), 1459-1483.
[2] Roth, W.-M., Lee, S. 2004. “Science education as/for participation in the community. Science Education”, 88, 263-291.
[2] Zoller, U. 1982. “Decision-making in future science and technology curriculum”, European Journal of Science Education, 4(1), 11-27.
[3] Robbins, S. P., Coulter, M. 2012. Management (11. Basım). New York: Prentice Hall.
[4] Beyth-Marom, R. Fischoff, B, Quadrel, M. J., Furby, L. 1991. “Teaching decision-making to adolescents: a critical review”. Teaching Decision Making to Adolescents. Editörler: Baron, J., Brown, R. Hillsdale: Erlbaum.
[5] Fischhoff, B., Slovic, P., Lichtenstein, S. 1977. “Knowing with certainty: The appropriateness of extreme confidence”, Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 3, 552-564.
[5] Lichtenstein, S., Fischhoff, B., Phillips, L.D. 1982. “Calibration on of probabilities: State of the art to1980”. Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases. Editörler: Kahneman, D., Slovic, P., Tversky, A. New York: Cambridge University Press
[6] Aikenhead, G. S. 1985. “Collective decision making in the social context of science”, Science Education, 69(4), 453-475.
[6] Fleming, R. 1986. “Adolescent reasoning in socio-scientific issues, part I: Social cognition”, Journal of Research in Science Teaching, 23(8), 677-687.
[6] Millar, R., Osborne, J. 1998. Beyond 2000: Science Education For the Future. London: King’s College School of Education.
[7] Donnelly, J., Jenkins, E., Layton, D. 1994. Scientific and Technological Literacy. Meanings and Rationales. An Annotated Bibliography. Leeds, England: Centre for Studies in Science and Mathematics Education, University of Leeds, UNESCO iş birliğiyle.
[7] Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. 2006. İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
[7] Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. 2018. Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara.
[7] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. “Science for the twenty-first century. A new commitment”. http://www.unesco.org/science/
